Ay, belli periyotlarda Dünya’ya yaklaşır ve uzaklaşır. Bu sebeple az da olsa biraz daha büyük ve küçük görünebilir. Ancak Ay Dünya’ya en yakın konumdayken Dolunay evresinde olsa dahi en fazla yüzde 14 daha büyük görünür. Bu oran, Ay’ın doğup batarken görüldüğü büyüklüğün yanında oldukça küçük kalır. Çünkü gözlemciler Ay’ı ufka yakınken neredeyse 2 kat daha büyük görür. Bu yüzden bu durumun Ay’ın büyük görünmesiyle bir ilgisi yoktur.

Doğarken Ay’ın büyüklüğünü elinizdeki bir kalem veya cisimle ölçseniz ve Ay yükseldikten sonra bu ölçümü tekrarlasanız, Ay’ın büyüklüğünün aynı olduğunu görürsünüz. Dolayısıyla gerçekte Ay’ın büyüklüğünde bir değişiklik olmaz. Bizim büyük görmemizin sebebi ise sadece bir göz yanılsamasından ibarettir. Bu olaya “Ay illüzyonu” adı verilir. Yani bu olay tamamen bizim algımızla alakalıdır. Aşağıdaki resimde de benzer bir yanılsama görülmektedir. Burada da uzakta gözüken disk yakındakine göre daha büyük gözükmektedir. Aslında her iki disk de aynı büyüklüktedir.

Diğer bir soru ise Ay’ın doğup batarken niçin kızıl göründüğüdür.

Bu sorunun cevabı ise atmosferle ilgilidir. Ay ufka yakınken gelen ışınlar atmosferde daha uzun yol alır ve atmosferik etkiden daha fazla nasibini alır. Atmosferin içerisinde bulunan gazlar ve tozlar Ay’dan gelen kısa dalga boylu ışınların (mavi, mor) büyük oranda saçılmasına neden olur. Sadece uzun dalga boylu ışınlar (sarı, kırmızı) bize ulaştığı için de Ay doğup-batarken kızıl görünür.

Velhâsıl Ay’ın ufka yakınken büyük görünmesinin sebebi göz yanılmasıyken, kızıl görünmesinin sebebi de atmosferik etkiden ibarettir.

NOT: Siz de astronomi ve uzayla ilgili cevabını merak ettiğiniz tüm soruları Genç Dergisi’nin sosyal medya hesapları üzerinden veya muazerdem@gmail.com adresi üzerinden bize gönderebilirsiniz.

Muaz Erdem'ın Yazısı.