Türkiye, son yıllarda uzayla ilgili çalışmalarına ağırlık vermektedir. Gerek uzaya yollanan haberleşme ve iletişim uyduları, gerek öbür devletlerle yapılan anlaşmalar uzay konusunda Türkiye’nin ciddi şekilde gelişmekte olduğunu göstermektedir. İsterseniz konuyu en başından alalım.

 

TÜRK`ÜN UZAYLA İMTİHANININ UZUN HİKAYESİ

 

Lagari Hasan Çelebi roketle dikey uçuş denemelerini 17. yüzyılda gerçekleştirmiştir. Barutla çalışan iki katlı roketi 1633 yılında yapan Lagari Hasan Çelebi’nin 30 metre uzunluğundaki roketle, ateşlendikten sonra 2,5 kilometre yol aldığı ve ardından denize iniş yaptığı rivayet ediliyor. Bununla birlikte, Ermeni asıllı Türk vatandaşı Kirkor Divarcı da Türkiye’de üretilmiş ilk başarılı füzenin mucidi olarak tarihte yer alıyor. “Marmara 1” adı verilen ve üzerinde ay yıldız olan 1 metre 33 santimetre uzunluğundaki, 1,5 kilogram ağırlığındaki ilk Türk füzesi, 19 Eylül 1962’de İstanbul’un Ümraniye semtinden gökyüzüne fırlatıldı. Yaklaşık 1 kilometre yüksekliğe çıkan füze havada ateş alarak düştü. Daha sonra yapılan Marmara-2 isimli roket ise 15 kilometre yol kat ederek 822 metre yüksekliğe çıktı. Füze çalışmalarının devam eden projelerle hız kazanmaya başladığı, ancak Kirkor’un evinde bilinmeyen bir nedenle çıkan yangında tüm projelerin tahrip olması sonucu çalışmaların durduğu söyleniyor.

 

Cumhuriyet Dönemi’nde ise uydu çalışmaları anlamında ilk denemesi Türksat 1A iletişim uydusudur. 24 Ocak 1994'te TSİ ile 23.37`de Kourou`dan Ariene 4 roketi ile uzaya fırlatılmıştır. Ancak fırlatıcı roket, üçüncü katındaki bir arıza nedeniyle, 12 dakika 12 saniye sonra okyanusa düşmüştür. Sigortalı olduğu için yapım maliyeti sigorta şirketinden alınmıştır. Yerine Türksat 1B yapılmıştır.

 

Türksat 1B, Türkiye`nin ilk başarılı fırlatılmış ve yörüngeye oturmuş uydusu olup 1994-2006 yılları arasında aktif hizmet vermiş olan TÜRKSAT A.Ş. tarafından işletilen yapay bir iletişim uydusudur. 10 Ağustos 1994 tarihinde fırlatılmış ve 1994 yılında hizmete girmiştir. Türkiye, Avrupa, Orta Asya'yı kapsama alanına almaktadır. 12 yıllık görevinin ardından 2006 yılında görevi sona ermiştir.

 

Türksat 1C, Türkiye`ye ait bir uydudur. Uydu, 10 Temmuz 1996 tarihinde sabaha karşı, Ariane 4 ticari roketi ile Fransız Guyanası`ndan uzaya fırlatıldı. Türksat tarafından işletilmekteydi. 16 Temmuz 2008 akşam saatleri itibarıyla Türksat 1C uydusundaki tüm sinyal trafiği Türksat 3A uydusuna aktarılmıştır. Daha sonra ise Türksat 1C'nin yeni görev yeri 31.0° doğu boylamı olarak belirlenmiştir. 27 Ekim 2008 saat 02:00'de televizyon yayıncılığına son verildi. 23 Eylül 2010 tarihinde tüm görevine son verildi.

 

Türksat 2A, 10 Ocak 2001 tarihinde fırlatılmış, 1 Şubat 2001 itibarıyla göreve başlamıştır. Yerli yabancı televizyon kanalları ile diğer uydu hizmetleri verilmektedir. 27 Ekim 2008 tarihinde ise Türksat 2A üzerinden yayın yapan kanalların frekansları 3A'ya taşındı.Türksat 2A görev süresini 27 Eylül 2016 tarihinde tamamladı.

 

Türksat 3A, Türkiye`nin 13 Haziran 2008 tarihinde uzaya gönderdiği yeni nesil haberleşme uydusudur. Uydunun yapımı Thales Alenia Space şirketi tarafından üstlenilmiştir. Yapımında 22 Türk mühendisi görev almıştır. Fransız Guyanası'nda yer alan Kourou Guyana Uzay Merkezi`nden 13 Haziran 01:05`te Ariene 5 roketince uzaya gönderilmiştir.  Operasyonel ömrü 20 yıl olarak tasarlanmıştır. Diğer Türksat uydularından %25 daha uzun ömürlüdür.

 

Türksat 4A, yapımında Türk teknik elemanlarının da yer aldığı, 14 Şubat 2014 tarihinde saat 23.09'da fırlatılan haberleşme uydusudur. Uydu, Japon Mitsubishi Electric firmasının geliştirdiği DS2000 platformu üzerinde inşa edildi. Türksat 4A, Kazakistan'da bulunan Baykonur Uzay Üssü`nden Proton taşıyıcı roketiyle fırlatılmıştır. Yaklaşık 4 ay boyunca test işlemleri yapılmıştır. 9 Haziran 2014 tarihinde test yörüngesinden ayrılıp görev yapması planlanan yörüngesine yerleşmiştir. Haziran 2014 sonu itibarıyla hizmet vermeye başlamıştır. 15 Temmuz 2014 tarihinde yapılması planlanan kanal geçişleri, yayıncı kuruluşlar ve Ramazan ayı nedeni ile izleyicilerden gelen yoğun talep üzerine ileri bir tarihe ertelenmiştir. Türksat 4A'ya geçiş yapacak olan televizyon ve radyo yayınlarının frekans değişiklikleri, 17 Eylül 2014 tarihini 18 Eylül 2014 tarihine bağlayan gece yarısı yapılmıştır. 

 

Türksat 4B yapımında da Türk teknik elemanlarının yer aldığı haberleşme uydusudur. TÜRKSAT-4B uydusunun üretim ve testleri Japon Mitsubishi Electric (MELCO) firmasının Kamakura'daki uydu üretim merkezinde yapılmaktadır. Uydunun yapımı 30 Haziran 2014 tarihinde tamamlanmıştır ve test sürecinin ardından 2015 yılının son çeyreğinde fırlatılması öngörülmüştür. Ağustos 2015 sonu itibarı ile verilen tahmini fırlatma tarihi 6 Ekim'di. Fakat uydunun proton roketinde, başka uyduların fırlatılması esnasında oluşan hasarlar nedeniyle Kazakistan'ın Baykonur kasabasında bulunan Baykonur Uzay Üssü'nden 16 Ekim 2015 günü TSİ 23:40`ta fırlatılmasına karar verildi. Uydu, Japon Mitsubishi Electric firmasının geliştirdiği DS2000 platformu üzerinde inşa edilmiştir. Türksat 4B, Kazakistan`da bulunan Baykonur Uzay Üssü’nden Proton taşıyıcı roketiyle fırlatıldı. 

 

TÜRKİYE’NİN YAKIN TARİHTE GÖNDERMEYİ PLANLADIĞI UYDULAR

 

Türksat 5A, milli imkânlarla Türkiye'de birleştirilmesi ve 30 Kasım 2020`de sonunda uzaya gönderilmesi hedeflenen haberleşme uydusudur. Eylül 2011 de yapılan antlaşmaya binaen, Türksat and TurkishAerospaceIndustries (TAI) tarafından Türkiye`de geliştirilen bir uydudur. TAI'nin Ankara yerleşkesindeki Uydu Montaj , Entegrasyon ve Test ( UMET) biriminde, en az %20 yerli ve milli kaynaklarla Airbus firması ile iş birliğiyle sonucunda geliştirilmiş ilk yerli teknolojilerin de kullanıldığı iletişim uydusudur. 

 

Takibinde gelecek Türksat 5-B'de daha yüksek oranlarda yerel kaynaklar kullanılacaktır. Projenin ileriki amaçlarından biriside, Türksat 6-B uydusunun tamamen yerli kaynaklarla geliştirilmesidir. Uydunun fırlatılması 2020 sonunda planlanmış ve roket tercihi olarak Falcon 9 roketi tercih edilmiştir. Uydunun yörünge görev süresi olarak 15 yıl üzerinde olması beklenmektedir. Türksat 5B, 2021 yılının sonunda uzaya gönderilmesi hedeflenen haberleşme uydusudur.

 

Türksat 6A, 2022 yılında fırlatılması planlanan Türkiye`nin ilk yerli ve milli uydu projesidir. Türksat 6A Projesi 15 Aralık 2014 tarihinde başlamış olup, toplam süresi 60 ay olarak planlanmıştır. Türksat 6A Projesine, TÜBİTAK ve “Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı” tarafından fon sağlanmaktadır. Türksat A.Ş., yörüngede devreye alma işlemlerin başarı ile tamamlanmasından sonra uydunun işleticisi ve sahibi olacaktır.

 

GÖZLEM UYDULARI (GÖKTÜRK)

 

Göktürk-1, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) ve Aselsan`ın teknoloji girdisi ile İtalyan uzay hizmeti şirketiTelespazio tarafından Milli Savunma Bakanlığı için tasarlanmış ve geliştirilmiş olan, 0.5 m`ye (50 cm) kadar görüş yeteneğine sahip, yüksek çözünürlüklü bir yer gözlem uydusudur.

 

0,50 m (1 ft. 6 inç) çözünürlüklü uydu, coğrafi kısıtlama olmaksızın dünyadaki herhangi bir yerde keşif yapmak için tasarlanmıştır. Buna ek olarak, haritalama ve planlama, arazi örtüsü araştırması, jeoloji, ekosistem izleme, felaket yönetimi, çevre kontrolü, kıyı bölgesi yönetimi ve su kaynakları konularında çeşitli sivil uygulamalarda kullanılacaktır.

 

İsrail, Telespazio'nun hissedarı olan ThalesGroup adlı Fransız şirketi üzerinde baskı kampanyası başlatmıştır. İsrail, Göktürk-1'in kendi topraklarından çektiği yüksek çözünürlüklü görüntülerin sonunda yanlış ellere düşebileceği korkusunu dile getirdi. Uydunun yüksek teknoloji ürünü kamera sisteminin kritik elektro-optik bölümlerinden bazılarını Thales Grubu'na sağlayan İsrail, Göktürk-1'in İsrail üzerinde olduğu sürece görüntü alma yeteneğine sahip olmaması şartını koştu.

 

Türkiye, bu bilgileri aldıktan sonra, müteahhit şirket ThalesGroup`dan uydu görüntüsünün istediği herhangi bir yerden görüntü alabileceğini ispatlamasını istedi. Fransız üretici başlangıçta bu talebi reddetti ancak daha sonra Türk tarafından ödemelerin durdurulması tepkisini çekti.

 

Türk bürokratları, uydunun deneyimli ve tanınmış bir uzay şirketi tarafından fırlatılmasını istedi. Öte yandan Fransız tarafı, maliyeti düşürmek için çok deneyimli bir uydu fırlatma şirketini devreye alma konusunda ısrar etmiştir.

 

Siyasi ve ticari anlaşmazlıklar yüzünden çok fazla gecikme yaşanmasının ardından, uydu 5 Aralık 2016 tarihinde bir Vega roketi üzerinde uzaya fırlatılmıştır.

 

Göktürk-2, TÜBİTAK UZAY, TAI iş birliği ile geliştirilen keşif uydusudur. 18 Aralık 2012 tarihinde Çin'deki Jiuquan Fırlatma Üssü'nden uzaya fırlatılmıştır. 409 kg ağırlığındaki uydu 2,5 metre siyah-beyaz ve 5 metre renkli çözünürlüğe sahiptir. Uydunun görev bilgisayarı ve görev yazılımı tamamen Türkiye’de Türk mühendislerce üretilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca yüksek çözünürlüklü görüntü alınması için üretilen ilk uydudur.

 

Yapımına 2007 yılında başlanan uydu, 18 Aralık 2012`de Çin'den Çin'in kendi ürettiği Uzun Yürüyüş-2D taşıyıcı roket vasıtası ile uzaya fırlatılmıştır.

 

Kaynakça:

 

-*Türksat 1A (Vikipedi)

-*Türksat 1B (Vikipedi)

-*Türksat (Vikipedi)

-*Türksat 1C (Vikipedi)

-*Türksat 2A (Vikipedi)

-*Türksat 3A (Vikipedi)

-*Türksat 4A (Vikipedi)

-*Türksat 4B (Vikipedi)

-*Türksat 5A (Vikipedi)

-*Türksat 5B (Vikipedi)

-*Türksat 6A (Vikipedi)

-*Göktürk-1 (Vikipedi)

-*Göktürk-2 (Vikipedi)

-*Lagâri Hasan Çelebi (Vikipedi)