Enes BALCI

Günümüzde tıp ile matematiğin kesiştiği alanlar oldukça  arttı. Matematiksel bilimler, tıbbın klinik problemlerinin çözümünde etkin olarak kullanılıyor. Örneğin, artık “ matematiksel onkoloji” adı verilen bir alt disiplin doğdu. Bu bilim dalı; tümörün gelişimi, davranışlarının tanımlanması, incelenmesi, teşhisi ve tedavisinde destekçi.

Matematiksel onkoloji alanındaki çalışmaların bir örneği geçtiğimiz aylarda Ohio Devlet Üniversitesi’nde görüldü. Bilim adamları, ileri prostat kanseri tedavisinde tedavi kararlarına rehberlik edebilecek matematiksel bir modelin ilk taslağını hazırladı. Bu model, hastaların tümörlerinin biyolojik yapısına dayanarak onların tedaviye nasıl cevap verebileceklerine dair doktorların kısmen tahmin yürütmelerine yardımcı olabilecek.

Araştırmacılar, bir tümörde neler olup bittiğini daha spesifik bir şekilde detaylandıran denklemlere yerleştirmek için parametreler seçtiler. Bu parametler; kanserli hücrenin büyüme oranı, kanserli hücrenin ölme oranı, tümör hücrelerindeki PSA*’ nın aktivasyon düzeyi ve kişinin PSA’ sının prostattan kana akış hızı şeklinde belirlendi.

Ohio Devlet Üniversitesi’nin Matematiksel Biyolojik Bilimler Enstitüsü’nde doktora sonrası bir akademisyen ve çalışmanın başyazarı olan Harsh Jain “ Gözlemlediğimiz üzere bu model, bir hastanın terapiye nasıl cevap verdiğini gösteren veriler ile denklemleri besleyen klinisyenler için  faydalı olacaktır; bu da, bu hastanın kanserli hücrelerinin nasıl mutasyona uğradığına dair ipuçları verecektir. Bu durum hakkında kısa ya da orta vadede fikir sahibi olduğunuzda bu model, hasta için uygun olan optimal terapiyi temin edebilir.” diyor. Yani geliştirilen bu model sayesinde hastaya uygulanacak olan tedavi daha başarılı planlanabilecek.

Ayrıca şunu da belirtmekte fayda var: bilim adamlarına göre , matematiksel tıbbın uygulama alanı bununla da sınırlı görünmüyor. Çünkü karar verme probleminin olduğu hemen her yerde matematiksel modeller kullanılabilir. Optimal hastane yeri seçimi, hekim ve hemşirelerin nöbet çizelgelerinin hazırlanması, optimal personel atama, optimal fiyatlandırma, hasta kuyruklarının analizi, hastanelerde enfeksiyon kontrolü , etkinlik analizleri gibi birçok probleme çözüm bulabiliyorsunuz sayısal yaklaşımlarla. Sonuç olarak, matematiğin tıbba olan katkısını önümüzdeki yıllarda daha çok konuşacağız gibi gözüküyor.

(*): PSA, prostatın epitel hücreleri tarafından üretilen , protein yapısında bir enzimdir

Not: Geliştirilen model ile ilgili ayrıntılı bilgi için:

researchnews.osu.edu/archive/prosmodel.htm

GENÇ'ın Yazısı.