Hüseyin Erdoğan

İnsanoğlu 2001 yılından itibaren kendi yapısının mikro alemine dalıverdi. Allah (c.c) belli sebepler dahilinde doğaya belli kanunları işletir. İnsanoğlu da kendi kalıtsal yapısını ya da daha doğru ifadeyle insan genomunu incelemek buradaki moleküllerin organizasyonunu, kontrol mekanizmasını ve kodlarının ne işe yaradığından tutun hastalıklarla ilişkisine kadar bütün teferruatı araştırmaya başladı.

ENCODE( the Encyclopedia of DNA Elements) yani DNA Elementleri Ansiklopedisi adı verilen uluslar arası proje 442 kadar bilim adamıyla kendi hakkımızdaki bilgi boşluğunu küçültmeye devam ediyor. İnsan genomunun ilk incelendiğinde bir çok işlevsiz bölgeye rastlanmıştı. Bilim insanları insan genomunu ilk incelediklerinde hayal kırıklığına uğramışlardı çünkü insan gibi gelişmiş bir canlının genomu koca bir yığın işlevsiz kısım kendini tekrar eden genetik kodlar içeriyordu. ENCODE aksini ileri sürüyor. İşlevsiz sanılan bir çok kısım aslında bir işleve sahip olduğu öne sürülüyor. ENCODE insan genomunun %80’inin biyokimyasal reaksiyonlarda görevli olduğunu söylüyor.

Genomun %1,5’inin proteinler için kodlar olduğu biliniyordu. ENCODE ayrıca %8,5’lik bir kısmında proteinler için kodlar barındırdığını ekledi. ENCODE projesinde yaklaşık 147 çeşit hücre tipine bakıldı. Bilim insanları aslında verilen bu oranların daha da yükselebileceği görüşündeler. Hatta projeyi yürüten bazı bilim insanları işlevsiz olarak nitelendirilen %20’lik kısmın dahi bir işlevinin olduğu geriye kalan hücre tiplerinin de incelenmesiyle bulunabileceği görüşündeler. Genom üzerine yapılan bu araştırmalar uzun bir süre devam edecek ve bulunduğu yüzyılın tabiri caizse popüler projesi olmaya devam edecekmiş gibi gözüküyor.

ENCODE projesinin en gözde kısmı DNA parçalarının çoğunun hastalıklarla ilişkisinin bulunması. SNP(Singe Nucleotide Polymorphism) meydana gelen baz değişimidir diyebiliriz. En basit şekilde karşı karşıya olan Adenin ve Timin bazlarının Guanin ve Sitozin ikilisine dönüşmesidir. Bilim insanları bu değişimi incelediklerinde bilinen %12 SNPs ile protein kodlayan bölgelerin hastalıklarla ilişkisi ortaya çıkmış oldu.

Varlığını dâhi fark etmediğimiz DNA’mızda böylesine bilgilerin saklı olması, akla hayale gelmeyecek boyutlardaki maddelerin bizi etkilemesi ve en önemlisi de bunu yaratan ne kadar muhteşem değil mi`

Dipnot: ENCODE’nin portal sitesinde yapılan proje ile ilgili 30 kadar yazı hakkında bilgiler paylaşılmaktadır. Dosyalara ulaşmak proje hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak istiyorsanız; http://www.encodeproject.org

 The Story of You: ENCODE and The Human Genome

Genç Bilim'ın Yazısı.