İlk Nesil… Biz onlara Rasulullah’ın arkadaşları, O’nunla sohbet edenler anlamında sahabe diyoruz, Kur’an ise O’nunla beraber olanlar diyor. Her yola düşen onlara bakarak bulacak yolunu. Her yeni başlayan azığını onlardan temin edecek. Aşkı, davayı, gayreti ve hizmeti kitabına uygun yapmak isteyenin referansı onlar olacak. Daha yaşarken rıza kapısından girmiş sahabe neslinin sahip olduğu beş özellik, o ilk neslin peşinden gidecek bir nesil olma derdindeki herkes için öğretici ve göz açıcıdır.

Sana bugün Âdem’in çocuklarının en hayırlılarından bahsedeceğim. Biz onlara Rasulullah’ın arkadaşları, O’nunla sohbet edenler anlamında sahabe diyoruz, Kur’an ise O’nunla beraber olanlar diyor. Onlar ilk nesildi. Alıp davayı yüklenen, kutlu çağrı ile yeniden dirilen, dirildikten sonra yerinde duramayıp dört kıta yedi iklimi o çağrı ile dirilten nesil…

Sana bugün üzerine güneşin doğup battığı en hayırlı insanlardan bahsedeceğim. Neden biliyor musun? At izinin it izine karıştığı bir dönemde, Müslümanca tavrın ne olduğunu ancak onlara bakarak ortaya koyabiliriz. Şüphesiz bir daha onlar gibisi şu güneşin altına gelmeyecek. Onlar çıtalarını öyle bir yere kurdular ki o çıtaya dünya üzerinde hiçbir insan topluluğu erişemeyecek. Onların ufkunu nasibi olan herkes kıyamete kadar hayranlıkla seyredecek, çünkü Allah onlardan razı oldu, onlar da Allah’tan razı oldular.

Her yola düşen onlara bakarak bulacak yolunu. Her yeni başlayan azığını onlardan temin edecek. Aşkı, davayı, gayreti ve hizmeti kitabına uygun yapmak isteyenin referansı onlar olacak. Nasıl olmalı, yeniden nasıl ayağa kalkmalı diyene cevabı onların hayatları verecek. Onlara başvuran hüsrana uğramayacak. Gönlünde bir pörsüme hisseden dönecek onları okuyacak; okudukça, dolacak, doldukça, hayattan muradı anlayacak; hız, hareket, heyecan, eksiği ne varsa onu tekrar elde edecek. Onlar yola yeni başlamışa da yolda kalmışa da hep böyle umut olacak. Onlar kıyamete dek umudun adı, davanın yâdı olarak kalacaklar.

Sonraki nesillerin büyüklüğü onlara ne kadar benzedikleri ile ölçülecek. Sonra gelen kim varsa ancak onlara yaklaşmakla, ancak onlara benzemekle farkını fark ettirecek. Sürüden sıyrılmak, insanlar içerisinde hayırlılar olarak anılmak isteyen onlara bakıp hizaya gelecek. Hayattan murat, onların hayata bakışları ile bilinecek. Her gelen nesil onların harikulade hayatlarını dinleyerek kıvama gelecek. Anladıkça yücelecek, yüceldikçe yanına yaklaşılan bir dağın azametinin artması gibi onlara daha çok hayran olacak. Onlar büyüklüğün, gayretin, fedakârlığın ve aşkın tarifini yapmışlardı. Sonrakilerin istikameti bu tariflere sadakatle bilinecek.

İlk nesli büyük yapan özellikleri kimse Kur’anı Kerim’den daha iyi tarif edemez: “Muhammed Allah’ın elçisidir. Beraberinde bulunanlar da kâfirlere karşı çetin, kendi aralarında merhametlidirler. Onları rükuya varırken, secde ederken görürsün. Allah’tan lütuf ve rıza isterler. Onların nişanları yüzlerindeki secde izidir. Bu, onların Tevrat’taki vasıflarıdır. İncil’deki vasıfları da şöyledir: Onlar filizini yarıp çıkarmış, gittikçe onu kuvvetlendirerek kalınlaşmış, gövdesi üzerine dikilmiş bir ekine benzerler ki bu, ekicilerin de hoşuna gider. Allah böylece onları çoğaltıp kuvvetlendirmekle kâfirleri öfkelendirir. Allah onlardan inanıp iyi işler yapanlara mağfiret ve büyük mükâfat vaat etmiştir.”

Niyetin ilahi memnuniyet, tavrın Allah için muhabbet ve Allah için nefret, kimliğin ümmet, görünürlüğün ibadet ve duruşun mümin, kâfir herkese ibret ise o ilk neslin yolundan gidiyorsun demektir. 

Beş özellik… İlk neslin sahip olduğu, şunun bunun değil, bizi yaratan Rabbimizin kıymet hükümleri ile onları ayırıcı kılan beş özellik… Bu beş özellik sonradan gelenler için temel karakter çizgisidir. Olmak isteyenin hayatına nakşedeceği özellikler bunlardır. Daha yaşarken rıza kapısından girmiş sahabe neslinin sahip olduğu bu beş özellik, o ilk neslin peşinden gidecek bir nesil olma derdindeki herkes için öğretici ve göz açıcıdır:

1. Maiyetleri mahiyetleridir: Rabbimizin o eşsiz nesli nasıl nitelediğine dikkat edelim. Bize onları adı ile değil, adlarının da önüne geçen bir fiilleri ile tanıtıyor: O’nun beraberinde bulunanlar… Onların isminden önce bilmemiz gereken mümtaz vasıfları Rasulullah Efendimizle beraber olabilmeyi başarmalarıdır. Bu sadece fiziki bir beraberlik değildir. Bu “ben onlardanım, onlar da bendendir” deyişinde özetlenen bir kader birlikteliğidir. Sahabeyi ufkumuzda yıldız yapan En Güzel İnsan’la yaptıkları kader ortaklığında gizlidir. Dolayısıyla, ilk neslin yolundan gitmek isteyenler kiminle hangi kader ortaklığında buluştuklarına dikkat etmelidirler.

2. Tavır sahibidirler: O’nun beraberinde bulunmakla şereflenenler kâfire karşı çetin, kendi aralarında merhametli olmakla bilinmişlerdir. Bu; sevgisini, öfkesini ve hayat tarzını Allah için kılmakla olur. Muhabbeti layığına, buğzu müstehakkına yöneltmeyi başaramayan ilk nesli seçkin kılan bu özellikten nasipdar olamaz. Bu bir terbiye süreci gerektirir. Kalbi ümmet ile birlikte atmayan, ümmetin derdi ile dertlenmeyen, önce ümmet gelir demeyi öğrenemeyen sahabe tavrından nasipdar olmaz, olamaz.

3. Görünürlükleri ibadetleridir: Kamuda ya da özelde onları görenler Allah’a kulluk yaparken görmüşlerdir. Onlar rükûları ve secdelerinin çokluğu ile bilinmişlerdir. Allah’a kulluklarının göstergesi olan “görünür” ibadetleri yüzlerine işaret, alınlarına iz, gözlerine fer olmuştur. İlk nesil gibi olmak isteyenlerin rükû ve secde markasından başka bir tavır, davranış, iz, simge ya da işarete ihtiyaçları yoktur.

4. Muratları Rableridir: Onlar dünya ve içindekileri gaye edinmemişlerdir; hayattaki yegâne gayeleri kendilerini yaratan Rablerinin memnuniyetidir. Bunu o kadar önemsemişlerdir ki başka hiçbir gaye, arzu ya da hedef onların bu isteğini gölgeleyememiştir. Bu şuradan bellidir ki daha hayattayken bu memnuniyetin haberi kendilerine ulaşmış, lütuflarını umdukları Rableri onlardan razı olduğunun haberini onlara bildirmiştir. Onların yolunu takip edeceklerin en önemli gayesi Rabbin rızası olmalı, başka hiçbir gaye bunun önüne geçmemelidir.

5. Duruşları dostu düşmanı ayırt eder: En Güzel İnsan’la beraber olmayı başarmış neslin, kâfire karşı çetin, inanana karşı merhametli, rükû ve secdede Rablerinin lütfunu isteyen halleri ile öyle bir duruşları vardır ki onlar, inananları haşyetle karışık bir sürura, inanmayanları ise öfkeye sürüklerler. İlk nesil gibi olmak isteyenler duruşları ve halleri ile kimi hangi duyguya sevk ettiklerine dikkat kesilsinler.

O neslin ışığıyla yolunu bulacak herkes için temel karakter çizgileri olan bu beş özellikten kendimize ve herkese dersler çıkartalım. Çıkartalım ki ilk neslin yolundan gitmenin nasıl bir yürüyüş ve duruş olduğu ortaya çıksın ve biz böylece ümidi ve gayreti nereye sevk edeceğimizi açık ve net çizgileri ile bilelim:

1. Kiminle beraber göründüğüne, kimlerle oturup kalktığına dikkat edeceksin.

2. Allah için sevecek, Allah için nefret edeceksin. Buğzu olmayanın imanı da olmaz.

3. Özelde namaz, genelde ibadet kamuda ya da özelde görünürlüğünün adı olacak.

4. Rabbinin rızasından başka muradın olmayacak, onu da başkalarından değil ancak O’ndan dileyeceksin.

5. Görüldü mü Allah’ı hatırlatacak, müminin kalbine sevinç, münafık ve kâfirin kalbine öfke salacaksın. Niyetin ilahi memnuniyet, tavrın Allah için muhabbet ve Allah için nefret, kimliğin ümmet, görünürlüğün ibadet ve duruşun mümin, kâfir herkese ibret ise o ilk neslin yolundan gidiyorsun demektir. 

Mehmet Lütfi Arslan'ın Yazısı.