Dolmabahçe Sarayı Neşriyat Müdürlüğü’nden aldığımız malumata göre; Padişah Sultan Abdülmecit Han Hazretleri, bundan sonra Osmanlı tebaasına mensup erkeklerin, sokağa mutlaka kafakağıdı ile (Devlet-i Aliye-i Osmaniye Tezkeresi) çıkmalarını ferman buyurdular.

Fermana göre; kim inzibatların yaptığı denetim sırasında kafa kâğıtlarını gösteremezse 5 Mecidiye lirası ile cezalandırılacak ayrıca para ödenene kadar da karakolda tutulacak. Malum olduğu üzere 1844 yılı Teşri-Sani 21’inde tüm Osmanlı topraklarında nüfus sayımı yapılmış ve sayım sonrasında erkeklere “Devlet-i Aliye-i Osmaniye Tezkeresi“ denen kâğıtlar verilmişti. Lakin bu kâğıtları taşımak oldukça müşküldü zira kafa kâğıtlarının ağırlığı 5 dirhemdi.

Bu kadar ağır ve kaybolması durumunda ceza-i müeyyidesi de oldukça yüksek olduğundan dolayı kaybolmasın diye giydikleri fesin içinde püskül kısmına bağlanarak taşınıyorlardı. Kafakağıdında Neler Yazıyor? Resmi adı Devlet-i Aliye-i Osmaniye Tezkeresi olan kafa kâğıdında; isim ve şöhreti (akabı), pederi ismiyle mahal-i ikameti, validesi ismi, kişinin doğum tarihi ve doğum yeri de tarih ve mahal-i veladeti olarak geçiyor. Teskerede en önemli bölüm ise milleti ibaresi.

Milleti kısmında; Araplar, Türkler, Çerkezler, Arnavutlar ve Kürtlerin tamamı İslam diye geçerken, Ermeni’ler, Rum’lar gibi ırkların ise Milleti karşısında Rum, Ermeni gibi terimler kullanılıyor. Dedik ya kafa kâğıdında sayfa çok çünkü içindeki bilgiler de bir o kadar kalabalık. Osmanlı İmparatorluğu’nda birden fazla eş alınabildiğinden dolayı teskerede bu bilgiler de yer alıyor.

Yani kaç eşi olduğu da bu tezkere de yazıyor. Yine tezkerede boy kısmına orta, uzun, kısa ibareleri yazılırken, göz rengi ve sima kısmı da bulunuyor. Ayrıca tezkere de yer alan diğer hususlar şunlar: Kazası, mahalle ve karyesi, mesken numarası…

GENÇ'ın Yazısı.