Ansiklopediler insana hayatı boyunca değişik bilimsel alanlarda referans olabilecek yegâne kaynakların başında gelir. Daha ilkokul çağlarından başlayarak, oldukça ileri yaşlara ulaşıldığı dönemlerde bile ansiklopediler bilgiye ulaşma yolunda en önemli kaynaklardır. Nasıl insan hayatının devam edebilmesi için yegâne kaynak su ise herhangi bir bilimsel çalışmada da ansiklopediler böyle bir işlev görür.

Tahminen ansiklopedilerin geçmişi Eski Yunan’a kadar gitmektedir. Ancak ansiklopedilerle alfabetikliği ilk uygulayan Marco Coronelli’dir. Buna binaen Coronelli’yi modern ansiklopediciliğin babası olarak kabul etmemiz mümkündür.

Bizde ise ansiklopediciliğin tarihi yaklaşık on asır öncesine dayanmaktadır. O sıralar yazılan ansiklopediler yalnızca dini ilimlerle alakalıdır. 16. yy’da ilk Osmanlı ansiklopedi yazarı Taşköprülüzade Ahmet’in Mevzuatül Ulüm iki cilt olup biri dini biri akli ilimlere aittir. Ansiklopediler 19. yy’da giderek yaygınlaşmaya başlar. Bu dönemde Şemsettin Sami, Ali Emiri, Bursalı Mehmet Tahir gibi müellifler bu alanda önemli çalışmalar yapar. Teknoloji’nin giderek devleştiği, iletişim araçlarının her geçen gün arttığı bu zamanda da birçok önemli ansiklopedi çalışması yapılmıştır. Bir çok yazar sözlüklerinin yanı sıra Türk ve Dünya Ünlüleri, İslam Ansiklopedisi bunlardan sadece bir kaçı.

Bahis günümüzdeki ansiklopedik çalışmalara gelince burada İhsan Işık isminden bahsetmemek olmaz. 1952 Diyarbakır doğumlu İhsan Işık, Erzurum/Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirir. Uzun yıllar boyunca İstanbul’da edebiyat öğretmenliği yapan İhsan Işık bu sıralarda düşünce yazıları ve şiirleriyle kültürel hayatın içindedir. Öğretmenliği sırasında bir öğrencisinin yazar ansiklopedilerinin yetersizliğinden şikâyet etmesi üzerine ansiklopedik alanda çalışmalara başlar.

İhsan Işık 1990 yılında “Yazarlar Sözlüğü” adlı çalışmasını yayınlar. Bu kaynak kendinden önceki yazar sözlüklerine göre daha geniş çaplı bir çalışmadır. Ancak İhsan Işık’ın 2000’li yılların başında üç ciltlik Türkiye Yazarlar Ansiklopedisini yayınlaması onun ansiklopedik çalışmalarında önemli bir dönüm noktası teşkil eder. Hayatı, eserleri ve sanatı hakkında bilgi edinmek istenilen şair, yazar, mütefekkir hakkında geniş çaplı bilgi veren ansiklopedi kültür ve edebiyat çevrelerince büyük bir memnuniyet ile karşılanır. Ansiklopediyi hazırlarken oldukça titiz davranan Işık Türkiye’de yetişmiş tüm kültür ve edebiyat insanları hakkında ideolojik bir ayrım yapmaksızın son derece objektif ve geniş bilgiler sunar okuyucuya. Değişik kesimlerden de ansiklopedi hakkında övgüyle bahsedilmesi sonucunda gösterdiği olağanüstü gayretin neticesini alır. Bunun yanı sıra Türkiye’de yetişen sanatçılarla ilgili çalışmasını yayına hazırlar. Bu çalışmalar İngilizce olarak Avrupada’da yayınlanır.

10 Ekim Perşembe günü Timaş Kitap Kafe’ye Eskader sohbetlerine konuk olan İhsan Işık ansiklopedik çalışmalarını dinleyenlerine anlattı. İhsan Işık yaptığı ansiklopedik çalışmaları anlatırken Batı’nın kültür emperyalizmine karşı kendi kültürümüzü korumak fikrinin ön planda olduğunu söyleyerek önemli bir noktaya işaret etti.

İhsan Işık bundan sonraki yazın yaşamına fikri çalışmalarla devam edeceğini belirtti. Yeni bir ansiklopedi çalışması olur mu bunu zaman gösterir. Buna rağmen İhsan Işık’ın çalışmaları en başta başvurulacak kaynak konumda. Bu çalışmaları edinmek size birçok çalışmanızda yardımcı olacaktır.

M. Sait Aktaş'ın Yazısı.