Sosyal medya, artık sadece bir eğlence veya boş zaman geçirme mekânı değil… Çok daha geniş bir muhteva ile önümüze birçok bilgi sunuyor. Mâlumunuz bu mecrada, içinde değerli yada değersiz, gerekli yada gereksiz sayısız sözlük de var. Bir de “interaktif sözlükler.”

İnteraktif sözlük dediğimiz, ekşisözlük, uludağsözlük, ihlsözlük, dert söyleten dertli sözlük şablonuyla, hem bilgi vermek isteyen hem de yorumları içeren özgün platformlar. Tabii bunlar da içlerinde belirli kategorilere ayrılıyorlar; küfür ve hakaret içerikli entry’lerden beslenen sözlükleri saymazsak, bilgi veren, elit takılan, dert söyleten ve “düşündüren” sözlükler var.

Bir de “cogito sözlük” var. Fransız filozof Réne Descartes’in “Düşünüyorum, öyleyse varım!” manasındaki "Cogito, ergo sum!" sözünden esinlenerek yaklaşık 2,5 yıl önce kurulan ve küfür, hakaret ve aşağılamadan uzak tanımlarıyla büyük beğeni toplayan Cogito’nun hikâyesini, kurucusu Birol Şanlı’nın ağzından dinleyeceğiz. Tabii “kimdir Birol Şanlı?” sorusuna cevaben, kendisinin: 27 yaşında ve İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümü mezunu, Cogito Sözlük`ün kurucusu ve sahibi, bir finans kurumunun kurumsal iletişim müdürlüğünde çalışıtığını ve ek olarak mütercimlik, editörlük ve metin yazarlığı yaptığını belirtmek isterim.

Cogito Sözlük’ün hikâyesi nasıl başladı, kuruluş aşamasında ne gibi tecrübeleriniz oldu, biraz bahsedebilir misiniz?

Şu anda sitede yönetici olan arkadaşlarımla küfürsüz bir mizah bloğu kurmayı düşünüyorduk. Tam da o sıralarda yazarı olduğumuz sözlükte ciddi problemler baş göstermişti. Ortada bir sıkıntı olduğu çok netti ve giderilmiyordu. Alternatif bir oluşum meydana getirerek sadece kendimize değil, başkalarına da potansiyellerini ortaya koyma fırsatı vermeyi kararlaştırdık. Yoksa yüzlerce insanın yazma şevkine yazık olacaktı. Hâlihazırda değerli bir dinamizm varken, bunu aklıselim biçimde kanalize etmemek israfa girer. İnternet çoğunlukla kirli mecraların hâkimiyeti altında bir bilgi çöplüğüne dönerken, temiz bir alternatif üretmenin yerinde olacağını düşündük. Hâsılı kelam, format olarak interaktif sözlük konseptini seçtik. Bu süreçte çeşitli zorluklar yaşadık; site defalarca hacklendi, söz verenler sözünden döndü, masrafların arkası kesilmedi falan ama niyet hayır olunca akıbet de hayır oldu işte, görüyorsunuz…

Bir sözlük olarak ve isim olarak “Cogito”nun temel gayesi nedir?

Cogito Sözlük olarak temel gayemiz özel veya tüzel hiçbir değere küfür ve hakaret etmeden düşüncelerin aktarılabildiğini göstermektir. Bunu sağlarken mizahın bağdaştırıcı unsur olma özelliğinden ziyadesiyle faydalanmak ise bizi farklı kılıyor. Bugün çeşitli gazetelerde yazan, televizyon programları yapan, senaryo yazan isimlerin vaktiyle beslendikleri kaynaklar gibi önemli bir kaynak olmayı düşünüyoruz. Şimdiden temelini attığımız dayanışma ve yardımlaşma konseptini daha da geliştirerek bir sivil toplum örgütü olmayı da hedefliyoruz. Cogito ismini seçerken Fransız filozof Réne Descartes’in ‘Düşünüyorum, öyleyse varım!’ manasındaki ‘Cogito, ergo sum!’ sözünden esinlendik. Zira Kartezyen felsefeyi ortaya atarak varlık gayesini fizik ve metafizik açıdan ayrı ayrı ele alan ilk kişi olan Descartes, yaşadığı çağın fikir ortamında radikal bir adım atmıştır. Dünyanın temel olgularını maddi-manevi ayrımıyla inceleyen filozof, bu bağlamda her değerin ait olduğu olgunun kriterlerine göre değerlendirilmesi gerektiğini savunarak kavramlara etik açıdan bakmayı felsefeye aşılamıştır. İnancı veya ideolojisi ne olursa olsun, şahısların sahip olduğu fikirleri edep ve ahlak dâhilinde beyan etmesine dayanan manifestomuza uyan bir isimdir bu sebeple Cogito!

Yıllarca muhafazakâr kesim gerek mizah gerek espri anlayışından dolayı eleştirildi. Tabii bunun sonu sanat anlayışına kadar gitti. Sizce Cogito`nun buradaki tamamlayıcı rolü nedir?

Muhafazakâr cenahın mizahla arası aslında oldukça iyidir, mizahi algıları da gayet yüksektir. Bilakis mizahını küfürlü ifadelere ve bel altı vurgulara dayandıran kimseler zekâlarından şüphe etmelidir. Kültürsüz ve eğitimsiz cahil ergenler bile cinsel içerik ve küfürlü kelime esprileri üzerinden espri üretebilir, İnci Sözlük örneğinde olduğu gibi. Halkın takdiri ile seçilmiş devlet adamlarına ve onların atadığı kurum yetkililerine hakaret ederek yapılan espriler de son derece ucuz ve basittir. Zaten sistemi veya milletin iradesini aksi yönde etkileyemediği de 10 yıldır apaçık ortadadır. Yani kaliteli komedi ürettiğini sanan güruh kendisi çalıp kendisi oynamaktadır. Cogito Sözlük ise Nasreddin Hoca fıkralarındaki, Yunus Emre beyitlerindeki, Nefî hicivlerindeki, Rıfat Ilgaz veya Aziz Nesin hikayelerindeki ince göndermeleri örnek alan ve edebi birikime dayanan söz oyunları ile okuyanı tebessüm ettiren mizansenler üretmektedir. Lakin bir gerçeği dile getirmekte fayda var. Gezi Parkı sürecinde gördük ki İslami kitle bu konuda çok geride. Ne diyalektik, ne de ironi yetenekleri gelişmiş! Ahlaki hassasiyet sahibi kaç Twitter fenomeni var mesela, kaçı o gergin süreçte konuşabilecek cesareti gösterdi?

Muhafazakâr olmayan, inanç ve ideoloji olarak da İslam`a yakın olmayan bir kimse, Cogito Sözlük’te yazarlık yapmak isteyebilir mi?

Elbette! Cogito Sözlük’ü tek sesli bir oluşum gibi düşünmeyelim. Hatta aksine, muhalif görüşlerin diğer tüm muhafazakâr internet sitelerinden daha çok kendini ifade edebildiği bir platformdur. Mizahın farklı düşünce ve inanışları benimseyen kimseleri bir arada tutma konusunda ortak bir değer olduğuna dikkat çekmemizin sebebi de bu zaten. Hangi partiyi desteklerse desteklesin, o parti lideri hakkında açılan esprili bir eleştiri başlığına gülmeyen kimse olmuyor. Tabii ki haklı sebeplere dayandığı ve edepsizlik edilmediği sürece. İnanç meselesi ise bambaşka, mesela satanistlere de kapımız açık. Benim de sevmediğim kedi türleri var, bu konuda neler yapılabileceğini kendileriyle görüşmek isterim. Budist, deist, agnostik veya ateist hiç fark etmez. Biz farklılıkların düşünce ufkunu genişlettiğine inanıyoruz ve zenginleştiğimizi düşünüyoruz. Ben inançsızım, o yüzden Cogito’da dışlanıyorum diyeni Allah taş yapar! İnançsız biri Tanrı’ya inanmadığını yazabilir, kendi açısından dindarları eleştirebilir ancak küçük düşürücü ifade veya hakaret kullandığı anda ceza alır. Aynı kurallar inançlı yazarlarımızın onlara karşı davranışlarında da geçerli.

Diyelim ki ben Cogito Sözlük’e yazar olarak kabul edildim. Ama mâlum sözlüklerdeki gibi küfür içerikli yazılar giriyorum. Akıbetim ne olur?

Önce kirli içerik barındıran yazılarınız silinir. Tekrarı halinde moderasyon tarafından mesaj alırsınız ikaz niteliğinde. Israrcı davranırsanız birkaç günlük ceza alırsınız. Cezanız bittiğinde üslubunuzu düzeltmemiş olursanız tümüyle sözlükten uzaklaştırılırsınız. Bu konuda çok hassas ve dikkatli davranıyoruz. 1 milyona yakın içeriğe rağmen tertemiz kalabilmeyi buna borçluyuz ve asla taviz vermeyi düşünmüyoruz. İnsanların ailecek girip sosyalleşebileceği, okuyup yazabileceği, eğlenirken düşünebileceği sanal ortam sayısı yok denecek kadar az. Biz bu açığı kapattığımıza inanıyoruz, o yüzden daha çok kişi tarafından duyulup güçlenmemiz gerekiyor.

Piyasadaki diğer sözlüklere bakışınız nasıl?

Ekşi Sözlük bu dalda ilk olmanın avantajını yaşıyor ve açıkçası bunu çok iyi kullanıyor. Lakin toplumun aynası olmadığı, ideolojik açıdan marjinal bir kesime hitap ettiği çok aşikar. Uludağ Sözlük, formatı alt üst eden ergenlerin siyasi konuları tartıştıkları bir sözlük, kaale alınacak gibi değil. İtü Sözlük nispeten ulusalcı yapıda, yönetim bu konuda eleştiriyi kabullenemiyor. İnci Sözlük denen bataklığı es geçiyorum, kurutulur umarım. İki yıl öncesine kadar efsaneleşmiş bir İhl Sözlük var, umarım eskisi gibi olurlar. Yine Mürteci Sözlük var toparlanmasını yürekten istediğim. Seviyeden taviz vermeyen, mütevazı çizgisini seviyeli paylaşımlarla sürdüren ve daha canlı hale gelmesini umduğum Dertli Sözlük var bir de. Son bahsettiğim üç sözlüğün güçlenmesi, sosyal medyada fikirsel çeşitlilik adına çok önemli bence. Özellikle İslami camianın sahip çıkması gerekiyor böyle değerlere. Nihayetinde bunların hepsi emeğin ve mesainin ürünü, kolay değil sözlük oluşturup idare etmek. Öhöm öhöm…

Cogito Sözlük’ün bu denli ilgi görmesi, olayı ticari boyuta da çekmiştir. Herhangi bir satın alma teklifi, reklam vb. şeylerle karşılaşıyor musunuz?

En başından beri sözlüğün gelir getirmesi gibi bir düşüncem olmadı ancak masrafların karşılanması adına reklam almak hep gündemimizde yer aldı. Yine de tarafsızlık ve gönüllülük esasına dayanan bir sitede reklam olmaması şimdilik daha doğru geliyor. Zaten bir gün reklam alacak olursak kriterlerimiz doğrultusunda tercih yapacağımızdan kimsenin şüphesi olmasın. Öte yandan, yazarımız olan değerli bir işadamının ortaklık adına saygıyı hak eden bir teklifi olmuştu. Henüz düşünmediğimi ancak böyle bir konuyu gündeme alırsam en ideal ismin kendisi olacağını bildirdim. Yine bazı büyük internet sitelerinin Cogito Sözlük’ten hisse satın alma talepleri oldu. Kibarca reddettim zira sahip çıkamayıp kontrolü kaybedeceklerini biliyordum. Üstelik Cogito Sözlük henüz yolun başında. Sesini duyurmayı başardığında çok daha değerli ve güçlü bir varlık haline gelecektir.

Muhtemelen gelecek planlamanız vardır. Eğer özel değilse, Cogito`ya dair ileride nelerle karşılaşacağımızdan biraz bahsedebilir misiniz?

Estağfirullah, tabi ki bahsedebilirim. Cogito sözlük kurulalı 2,5 yıl oldu ve artık çıraklık dönemini tamamladı. Farkını hissettirme ve amacına yönelik daha emin adımlarla yürüme zamanı geldi. Bu bağlamda yakın vadede tanıtım çalışmalarına ağırlık vermeyi düşünüyoruz. Çünkü adınızı duyurmadan büyümek mümkün olmuyor. Diğer yandan, epey deneyim kazandığımız kitap kampanyaları düzenleme, ihtiyaç sahipleri için kermesler organize etme gibi dayanışma ve yardımlaşma girişimlerine tam gaz devam edeceğiz. Önümüzdeki yıl Cogito Sözlük içerisinde bir senaryo ekibi oluşturma düşüncemiz ve bir de ahlaki mizah sitesi kurma projemiz var. Kendimizi kanıtladığımız daha uzun vadede ise benzer gayelerle yola çıkmış ekiplerle birleşerek sağlam bir sivil toplum örgütü meydana getirmeyi hayal ediyoruz. Hayal deme sebebim uzak görmekten dolayı değil, henüz adım atmamış olmaktan dolayıdır. Yoksa, Cogito Sözlük de bir zamanlar sadece bir hayaldi!

Cogito Sözlük’ten daha çok kişinin haberdar olması için neler yapıyorsunuz?

Bu konuda zorlandığınız durumlar var mı? Aşırı radikal veya marjinal olanlar dışında tüm görsel ve basılı medya kanallarına ulaşıyoruz. İnternet sitelerine ve haber ajanslarına tanıtım metinleri yolluyoruz. Köşe yazarları ve program sunucularına elektronik postalar gönderiyoruz. Maalesef muhatap bulma konusunda sıkıntı çekiyoruz. Daha birkaç yıl öncesine kadar adını kimsenin bilmediği kimseler, kendilerini Kaf Dağı’nda görerek cevap vermeye bile tenezzül etmiyorlar. Herhangi bir cemaate, partiye, derneğe bağlı olmamanın bedelini çok ağır ödüyoruz. En uyduruk sitelerin ve en başarısız insanların haberini yapan yüzbinlerce tirajlık gazeteler, söz konusu Cogito Sözlük olunca nedense görmezden geliyor. Muhtemelen beslendikleri kaynağın bu alanda bir başarı üretememesi veya ortaya bir proje koyamaması bize karşı cephe almalarına sebep oluyor. Sağlık olsun!

Cogito Sözlük`e hemen ulaşmak için:

http://www.cogito-sozluk.com/

Facebook: https://www.facebook.com/cogisozluk?fref=ts

Twitter: https://twitter.com/CogitoSozluk

GENÇ'ın Yazısı.