Selman Sami Taşçı

Ebced veya Ebûced, Arap alfabesindeki harflerin kolaylıkla hatırda kalması için düzenlenen bir hârf dizisi ile bu harf dizisinin her birine tekabül eden sayı değeri sistemi ve diziyi oluşturan sekiz kelimenin ilkinin adıdır.

Harflerin her birine 1`den 1000`e kadar matematik değerler verilmiştir.

Ebced hesabı Fars ve eski Türk edebiyatında tarih düşürmede de kullanılmıştır.

Bir rivayete göre İstanbul`un Fetih tarihi için Kur`ân-ı Kerîm`den "Âherûn" kelimesi düşürülmüştür. Bunların toplamı (Elif+Gayn+Ra+Vav+Nûn)=1+600+200+6+50=857 çıkmaktadır ve bu tarih Hicri 857 (M. 1453) yılı olan fetih tarihidir.

Bütün hurûf-û hecâ denilen yirmi sekiz harfi içine alan Ebced harf tertibinde harflerin sayısal değerleri şöyledir:

Ebced: Elif: 1, Ba: 2, Cim: 3, Dal: 4.

Hevvez: He: 5, Vav: 6, Ze: 7. Hutti: Ha: 8, Tı: 9, Ya: 10.

Kelemen: Kef: 20, Lam: 30, Mim: 40, Nun: 50.

Se`fes: Sin : 60, Âyn: 70, Fe : 80, Sad: 90.

Karaset: Kaf: 100, Rı: 200, Şın: 3002 Te: 400.

Sehaz: Se: 500, Hı: 600, Zel: 700.

Dazığ: Dad: 800, Zı: 900, Ğayn: 1000.

Ebced ilmiyle elde edilen bilgilerin değeri:

Kuran-ı Kerim`de bütün ilimler vardır. Bu ilimleri de herkes kendi kabiliyetine göre okuyabilir veya hissedebilir. Ancak bu ilimleri Kuran`dan okurken, benim anladığım ilim kesin doğrudur diyerek değil de, ben böyle anlıyorum, şeklinde söylemek gerekir. Çünkü bir gün bu anladığı bilgiler yanlış olursa haşa Kuran yanlış olmuş gibi algılanır.

Örneğin Kuran-ı Kerim`de “Üzerinde “ondokuz” vardır." ayeti bulunmaktadır. Bu sayıdan hareketle Kuran`ın bazı sırlarına ve şifrelerine ulaşmak mümkündür. Ancak bu bilgilere mutlak doğru ve Kuran`ın kesin işareti olarak bakmanın bazı sakıncaları olacağından dikkatli olmak gerekir. Hiç olmazsa: "Böyle şeyler anlamak mümkündür, fakat bunlar kesin ve değişmez doğrular olmayabilir. Hesaplamalarımızda hata edebiliriz, bu hatalar da bize aittir." demek gerekir.

Ebced dizilişine göre Arap alfabesi: “Elif, Bâ, Cim, Dâl, He, Vav, Ze, Ha, Tı, Yâ, Kef, Lâm, Mim, Nûn, Sin, Ayın, Fe, Sad, Kaf, Rı, Şın, Te, Se, Hı, Zel, Dad, Zı, Ğayın” şeklindedir ve “Ebced” ismini de bu dizilişin ilk dört harfinden almıştır.

Bu alfabe kolay ezberlensin diye şu formül ile de ifâde edilmiştir: Ebced, Hevvez, Huttî, Kelemen, Sa’fes, Karaşet, Sehaz, Dazağ.

Bu dizilişe göre Arap alfabesi sayısal değer açısından üçe ayrılmıştır:

İlk dokuz harfe “âhâd” yani “birler” ve birler basamağından değerler verilmiştir.

İkinci dokuz harfe “âşâr” yani "onlar" denmiş ve onlar basamağından değerler verilmiştir.

Üçüncü on harfe “miât” yani “yüzler” denmiş ve yüzler basamağından değerler verilmiştir.

Ancak bu çalışmayı bu ilme vakıf ehliyetli ulemâ yapabilir. Yoksa, her önüne gelenin bu ilme göre tarih çıkarma girişiminde bulunmasının yanlış ve sıhhatsiz sonuçlara götüreceği açıktır. Velhasıl, Ebced hesabı geleceği keşfetmeye yeterli bir kaynak değildir. Gelecek Allah’ın ilminde, irâdesinde ve kudretindedir. Allah bildirmedikçe hiçbir kimse, hiçbir hesaplamayla yarının ne olacağı hakkında bir ön bilgiye veya tahmine sahip olamaz.

Kaynaklar:

1- Yazır M.H. Elmalılı Tefsiri, s. 3956.

2- İbn-i Kesîr, Tefsîrü’l-Kur’ani’l-Azîm: 1/38; Tefsîrü’t-Taberî, 1/71-72; Suyûtî, ed-Dürrü’l-Mensûr, 2/22; Şuâlar, s. 613.

3- Sikke-i Tasdik-i Gaybî, s. 63, 101, 125.

4- Ahkaf Sûresi: 23.

GENÇ'ın Yazısı.