Halk arasında yaygın olarak bilinen “diş taşı temizletmenin kötü olduğu” “dişlerinizi temizlettiğinizde daha hızlı diş taşı oluştuğu” bilgileri doğru değildir. Temizliğin kötüsü olmaz, kötü yapılanı olabilir.

Takma dişler, kaybedilen dişlerin yerine kullanılan protezlerdir. Bunun yanında kronlar, implantlar gibi farklı telafi seçenekleri de mevcut. Bu dişler süt dişleri gibi belli bir yaşa gelince birden dökülmediğine göre işler o aşamaya gelmeden öncesine bakalım.

Öncelikle “dişçi korkusu”nu kenara bırakalım. Diş hekimleri zaten meslek olarak sizin rahatınız için çalışan insanlardır. Eskiden beş kişi bir adamı tutar altıncısı dişi çekermiş, diş taşları kazınarak temizlenirmiş… O zamanlarda olsa haklısınız lakin günümüzde lokal anestezi sayesinde acı hissetmiyorsunuz. Anestetik maddeyi verecek iğnenin acıtması ise 1-2 saniye sürüyor. “Dişçi aletleri”nin sesi ise her gün sokakta duyduğunuz desibellerce sesten daha korkunç değil.

Diş sağlığının etkisi dişlerle sınırlı değil. Dişlerimizdeki bir hastalık ağız kokusuna, şiddetli ağrılara, estetik sorunlara, şişliklere, diş kayıplarına hatta vücudun diğer organlarını da etkileyebilecek hastalıklara sebep olabiliyor. Rahatça yemek yemek, konuşmak ve güzel bir tebessüm sahibi olmak için ağız ve diş temizliğine dikkat etmek önemli ve çoğu zaman oldukça kolaydır.

Dişler Neden Çürür?

Ağızımız, vücudumuzda en çok bakteri bulunan yerlerden biridir. Yediğimiz gıdaları çiğnerken ufak artıklar dişlerin üzerlerinde ve aralarında kalır. Bakteriler bu artıkları tüketir ve asidik maddeler ortaya çıkarırlar. Bu asidik maddeler zamanla dişin dış ve sert tabakası olan “mine”yi delerler. Zaten asidik içerikte olan yahut şekerli besinler işi kolaylaştırıyor tabi. Çürük adını verdiğimiz bu oluşumlar mineyi deldikten sonra daha yumuşak olan iç tabakalarda kolaylıkla ilerler ve ağrı, iltihap, şişlik gibi şikayetlere, ağız kokusuna, diş kayıplarına sebep olurlar.

En erken aşamada bir diş hekimine başvurulup müdahale edilmesi gerekmektedir. Çok ilerlememiş diş çürüklerinde uygulanan işlemin adı “dolgu”dur. Bu işlemde çürük bulunan yer o meşhur dönen aletlerle temizlenerek açılır. Sonra da içine dolgu malzemesi konularak kapatılır böylece diş fonksiyonunu görmeye devam edebilir.

Düzenli fırçalama hem yeni çürüklerin oluşmasını engeller hem de mevcut çürüklerin ilerleyişini yavaşlatır.

Diş Taşları

Tükürüğün içindeki mineraller zamanla dişlerin arasındaki girintilerde birikerek diş taşlarını oluşturur. Çaydanlığın dibinde köşesinde biriken kireç gibi düşünebilirsiniz. Bunlar diş etlerinizi iterek diş eti çekilmelerine, iltihaplanıp kızarmalarına ve bir süre sonra dişlerinizin sallanmaya başlamasına sebep olabilir. Estetik olarak da kişiyi ve çevresini rahatsız edecek bir görüntü oluştururlar.

Her kişinin tükrüğünün içeriği, dişlerinin düzeni ve yeme alışkanlığının farklı olması dolayısıyla oluşma miktarı kişiden kişiye değişir. Eskiden kaba yöntemler kullanılsa da günümüzde ses dalgaları üreten aletlerin titreşimleriyle bu taşlar kolaylıkla kırılıp temizlenmektedir. Halk arasında yaygın olarak bilinen “diş taşı temizletmenin kötü olduğu” “dişlerinizi temizlettiğinizde daha hızlı diş taşı oluştuğu” bilgileri doğru değildir. Temizliğin kötüsü olmaz, kötü yapılanı olabilir. Bir eşya için düşünün, temizlersek daha çabuk kirlenir diyebilir misiniz? Olan şey sadece “beyaz kiri gösterir” durumu. Diş taşı temizliği de vücudun diğer yerlerinde olduğu gibi periyodik yapılması gereken bir temizliktir.

Diş beyazlatma

Çay, kahve, kola ve (tabi ki) sigara başta olmak üzere yiyecek içecekler dişlerin üzerinde lekeler oluşturabilir. Bunların bir kısmı hekiminizin yapacağı temizlik ile çıkabilirler. Ama aşırı tüketim ve şahsi ağız temizliğinin ihmal edilmesi sonucunda zamanla renk değişimine sebep olabilir ve temizlikle beyazlatılamayabilir.

Diş beyazlatma olarak bilinen işlem kimyasal maddeler ve bazı ışınlar uygulanarak yapılır. Bunlar zararları dolayısıyla birçok diş hekimi tarafından tavsiye edilmemektedir. Zararlı kimyasallara maruz kalmaya gerek yok: dişlerimizi temiz tutarak, renklendirici özelliği olan maddeleri ölçülü kullanarak (sigara kullanmayarak) korumak daha kolay, ucuz ve güzeldir. Farklı beyazlatma teknikleri farklı özellikler gösterebilir, zararları hakkında hekiminizden detaylı bilgi alabilirsiniz.

Dişlerin düzeni

Çene yapısı, diş boyutu gibi kalıtsal ve bazı çevresel sebepler dolayısıyla dişlerin yerleşimi ve duruşları kişiden kişiye değişir. Estetik veya kullanım açısından kişiyi rahatsız edebilecek bozukluklar olabilir. Erken yaşta çene kemiklerine ve dişlere yapılacak fiziksel müdahalelerle bu bozukluklar giderilebilmektedir. Bununla ilgilenen bilim dalının adı “ortodonti”dir.

Diş telleri ve diğer aparatlar küçük çocuklar arasında alay konusu olabilmektedir. Ortodontik aparatların kötü ve çirkin bir yanı yoktur. Sağlıklı ve düzgün dişlere sahip olmak istemek ve bunun için gayret etmek birçok insanın yapamadığı çok güzel bir iş. Ortodontik müdahaleler de diş fırçalamak, dolgu yaptırmak gibi ağız sağlığını sağlamanın bir parçasıdır.

Ortodontik aparatların kötü ve çirkin bir yanı yoktur. Sağlıklı ve düzgün dişlere sahip olmak istemek ve bunun için gayret etmek birçok insanın yapamadığı çok güzel bir iş. Ortodontik müdahaleler de diş fırçalamak, dolgu yaptırmak gibi ağız sağlığını sağlamanın bir parçasıdır.

Doğru fırçalıyor musunuz?

Ağız ve diş sağlığımız için yapabileceğimiz en etkili şey diş fırçalamaktır. Diş ipi ve ağız çalkalama suları gibi diğer ürünler ise bunu desteklemek içindir. Diş fırçalamakta da önemli olan diş macunundan ziyade gıda artıklarının ve bakteri plaklarının temizlenmesi yani, fırçalamanın kendisidir. Diş macunları, bakterilerin dezenfeksiyonunu sağlar, fırçalama deneyiminizi ve ağız kokunuzu güzelleştirmeye yarar.

- Dişlerin günde 2 kere fırçalanması tavsiye edilir. Uyku sırasında ağız kapalı olacağı ve gıda artıkları bulundukları girintilerde uzun süre kalacakları için çürüklerin ilerlemesi kolaylaşmaktadır. Özellikle uyuyacakken ağızınızda gıda artığı kalmamış olmasına, fırçaladıktan sonra bir şey yiyip içmemeye dikkat edin.

- Dişlerin dış yüzeylerini fırçayı kılları dişlerinize dik olacak şekilde değil 45 derece gibi bir açı yapacak şekilde tutarak “dairesel hareketlerle”,

- İç yüzeyleri süpürür gibi ve arka (azı) dişlerin çiğneme yüzeylerini doğrusal, ileri-geri hareketlerle fırçalamak daha uygundur.

- Dilinizi de fırçalamayı unutmayın.

- Sert dış fırçaları diş ve diş etlerinize zarar verir. Orta sertlikte fırçaları tercih edin ve nazik bir şekilde fırçalayın. Daha hızlı veya kuvvetli fırçalamak daha iyi bir temizlik anlamına gelmez. Diş etlerinizin hassasiyetine göre diş hekiminiz daha yumuşak fırçaları da tavsiye edebilir.

- Diş macununun, reklamlarda olduğu gibi fırça boyunca sürülmesi doğru değildir. İyi bir fırçalama için, nohut tanesi kadar macun yeterlidir.

- Dişlerinizin arasındaki gıda artıklarını çıkartmak için kürdan değil diş ipi kullanın. Kürdan diş etlerini zedeler. Bu iş için tasarlanmış diş iplerini kullanmak diş ve diş eti sağlığınız için daha uygundur.

- Diş fırçası ve macunu reklamlarına aldanmayın, tüm reklamlar gibi bunları da sorgulayıcı bir gözle değerlendirin.

Danışman: Dt. Ahmet Küçükali, Altınoluk Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği

Hüseyin Küçükali'ın Yazısı.